0
Διαβάζοντας βιβλία, άρθρα και συζητώντας με τους γονείς, έχουμε έρθει πολλές φορές σε επαφή με την επιβράβευση και τα οφέλη της στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού και την ακαδημαϊκή του πορεία. Ωστόσο η αλόγιστη χρήση του επαίνου τείνει αρνητικά αποτελέσματα να επιφέρει στην εκπαίδευση των παιδιών.
Το παιδί από τη φύση του είναι περίεργο, φιλομαθές και δημιουργικό. Από τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί, έμφυτα, θέλει να εξερευνήσει το περιβάλλον στο οποίο ζει. Έχει έμφυτο ενδιαφέρον να μάθει πως λειτουργούν οι άνθρωποι, τα ζώα και τα αντικείμενα. Επίσης, έχει έμφυτη ικανότητα να βρίσκει λύσεις στα προβλήματα της καθημερινότητας που προκύπτουν. Αυτά είναι τα τρία εσωτερικά στοιχεία που πρέπει να καλλιεργούνται από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς του παιδιού. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν ο έπαινος είναι επαρκής για να ενισχύονται τα παραπάνω στοιχεία.
Η επιβράβευση που εκφράζεται με λέξεις όπως «μπράβο», «τα κατάφερες», «πολύ καλή δουλειά», «είσαι αστέρι», «είσαι πολύ καλός» κ.α. είναι εξωγενή κίνητρα, δεν προέρχονται από το ίδιο το παιδί. Η συνεχής χρήση λέξεων επαίνου μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να αναπτύξει εξάρτηση από τον έπαινο και να διεκπαιρεώνει μια δραστηριότητα μόνο και μόνο για να ακούσει το «μπράβο» κι όχι να εμπλακεί ουσιαστικά στη δραστηριότητα και να μάθει από αυτή. Επίσης, η επιδίωξη της εξωτερικής επιβράβευσης μειώνει την άντληση ευχαρίστησης από την ίδια την ολοκλήρωση της δραστηριότητας. Παράλληλα, η αναμονή του επαίνου από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς περιορίζει το εσωτερικό κίνητρο μάθησης του παιδιού. Επιπρόσθετα, το κίνητρο της εξωτερικής επιβράβευσης μπορεί να αποδυναμώσει το αίσθημα της επίτευξης του παιδιού. Αφού ο έπαινος ελαττώνει την καλλιέργεια της περιέργειας, της φιλομάθειας και της δημιουργικότητας, πως μπορούμε να ενισχύσουμε τα παραπάνω στοιχεία;
Η ανατροφοδότηση, η παροχή δηλαδή σχετιζόμενων σχολίων με τη δραστηριότητα που εμπλέκεται το παιδί, είναι μία θετική εναλλακτική. Όταν το παιδί είναι μικρό, ξεκινάμε σχολιάζοντας αυτό που κάνει κι όχι το αποτέλεσμα αυτού• αντί να πείτε «Μπράβο!» όταν φέρνει το φάκελο στον πάγκο εργασίας, μπορείτε να πείτε «Έφερες τον φάκελό σου στον πάγκο έργασίας» με την κατάλληλη προσωδία. Με αυτόν τον τρόπο έχετε εστιάσει την προσοχή του παιδιού στη διαδικασία κι όχι στον έπαινο. Παράλληλα το εκθέτετε σε πλούσιο λεξιλόγιο, το οποίο οπτικοποιείται εκείνη τη στιγμή. Καθώς το παιδί μεγαλώνει, μπορείτε να σχολιάσετε τη διαδικασία και στο τέλος να συνοψίσετε με μία λέξη• αντί να πείτε «Είσαι πολύ καλό παιδί» όταν μαζεύει το παιχνίδι που παίξατε, μπορείτε να πείτε «Μάζεψες το παιχνίδι και το έβαλες στη θέση του, είσαι τακτική» με την κατάλληλη προσωδία. Με αυτόν τον τρόπο επικεντρώνετε την προσοχή του παιδιού στην ενέργεια του και εμπλουτίζετε το σημασιολογικό του λεξιλόγιο. Στην κατάλληλη ηλικία του παιδιού, μπορείτε να σχολιάζετε τα συναισθήματα που σας προκαλούνται από τις πράξεις του παιδιού• αντί να πείτε «είσαι αστέρι» όταν εξασκείται στην άρθρωση ενός φωνήματος, μπορείτε να πείτε «Είμαι πολύ περήφανη που προσπαθείς να σηκώσεις τη γλώσσα σου» με την κατάλληλη προσωδία. Με αυτόν τον τρόπο συγκεντρώνετε την προσοχή του στην προσπάθειά του και καλλιεργείτε τη συναισθηματική του νοημοσύνη. Πως μεταβαίνουμε από τη χρήση ανεπαρκούς επαίνου στην ανατροφοδότηση;
Η ματάβαση από το εξωτερικό κίνητρο της επιβράβευσης στην ανατροφοδότηση ίσως μας φανεί αρκετά απαιτητική διαδικασία. Τις τελευταίες πέντε δεκαετίες έχει ριζώσει για τα καλά η πεποίθηση πως ο έπαινος ενισχύει την αυτοπεποίθηση του παιδιού, με αποτέλεσμα να επιβραβεύεται για το παραμικρό στην καθημερινότητά του. Γεγονός που κάνει τη μετάβαση από την επιβράβευση στην ανατροφοδότηση να φαντάζει δύσκολη διδικασία. Μπορείτε να ξεκινήσετε τη μετάβαση προσθέτοντας σχόλια για τις πράξεις του παιδιού ύστερα από τη λέξη επαίνου• αντί να πείτε «Μπράβο» όταν βάζει τα παπούτσια στη θέση του, πείτε «Μπράβο που έβαλες τα παπούτσια στη θέση τους». Αντί να πείτε «Τα κατάφερες» όταν σας περιμένει υπομονετικά, πείτε «Είμαι πολύ χαρούμενος που κατάφερες να μου δώσεις το χρόνο που χρειαζόμουν». Αντί να πείτε «Πολύ καλή δουλειά» όταν κατηγοριοποιήσει τα αντικείμενα, πείτε «Έκανες πολύ καλή δουλειά όταν έβαζες σε ομάδες τα αντικείμενα». Σταδιακά, αποσύρετε τις περιττές λέξεις επαίνου κι εστιάστε στην ανατροφοδότηση των ενεργειών του παιδιού. Χρησιμοποιείστε με φειδώ την εξωγενή επιβράβευση για τα επιτεύγματά του παιδιού!
«Η πνευματική δημιουργός αυτού του κειμένου, παραχωρεί την άδεια αναδημοσίευσης- αναπαραγωγής του, σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό ή έντυπο μέσο, υπό την προϋπόθεση αναδημοσίευσης ολόκληρου του κειμένου και όχι της τμηματικής- αποσπασματικής αναδημοσίευσης με αναφορά στη δημιουργό.»
